کشف‌الاسرار میبدی، قسمت چهارم
- شرک و اقسام آن
قولُه تَعالی: «اِنَّ الله لایَغفِرُ أَن یُشرَک به و یَغفِر مادونَ ذلکَ لِمَن یَشاء». شرکِ عام دیگر است و شرک خاص دیگر؛ شرک عام، شرک اکبر است و شرک خاص، شرک اصغر.
شرک اکبر آن است که کردگار عظیم و صانع قدیم را -جلَّ جلالُه- شریک و انباز گویند، یا او را نظیر و همتا دانند، یا به چیزی از خلقِ وی ماننده کنند. هرکه این گوید، نه خدای را پرستنده است، که او بت را خواننده است، و بحقیقت از دین هُدی بازمانده.
اعتقاد درست و دین پاک آن است که خدای جهانیان و آفریدگار همگان را پاک و منزّه دانی از جفت و فرزند و انباز(شریک). نه خود زاد و نه کس او را زاد؛ از حدوث و تَغیُّر و ولادت آزاد، مقدَّس از عیب و عجز و نیاز. در صفت، پاک و در صُنع زیبا و در گفت شیرین و در مِهر تمام. در صفت از عیب پاک و در کرد از لغو پاک، و در گفت از سهو پاک، و در مِهر از رَیب پاک. خدایی که از اوهام بیرون و کس نداند که چون. خدایی را سزا، و به خداکاری دانا، و ز عیب‌ها جدا، در ذات و صفات بی‌همتا. هرکه این اعتقاد گرفت از شرک اکبر برَست و با اصل ایمان پیوست.
امّا شرک اصغر دو قسم است دو گروه را: مؤمنان را ریاسْت در عمل و ترک اخلاص در آن، و عارفان را التفات است با عمل و طلب خلاص به آن؛ اما اثر آن در مؤمنان آن است که از ایمان ایشان بکاهد و در یقین ایشان خَلل آرد، و درِ روشنایی به ایشان فرو بندد. مصطفی(ص) گفت: «سخت می‌ترسم بر امّت خویش از شرک کِهین(کِهتر، کوچکتر).» گفتند: «یا رسول‌الله! شرک کِهین کدام است؟» گفت: «آنکه عمل کند و در عمل وی ریا بُوَد.»
شدّادِ اوس گفت: «رسول خدای را دیدم که می‌گریست. گفتم: یا رسول‌الله! چرا می‌گریی؟ گفت: می‌ترسم از امّت خویش اگر شرک آرند، نه آنکه بت پرستند یا آفتاب و ماه پرستند، لکن عبادت به ریا کنند و خلق را با حق در آن عمل انباز کنند، و الله می‌گوید: اَنا اَغنی الشُّرَکاءِ عنِ الشِّرک، فمَن عَمِل عَمَلاً اَشرکَ فیهِ غَیری فاَنَا عَنه بَریءٌ، و هو للّذی أشرک. می‌گوید: هرکه عملی کرد و دیگری را با من از آن انباز گرفت، من از انبازان همه بی‌نیازترم، جمله آن عمل به انباز دادم.»
امیرالمؤمنین علی(ع) مردی را دید سر در پیش افکنده، یعنی که پارساام. گفت: «ای جوانمرد! این پیچ که در گردن داری، در دل آر که خدای در دل می‌نگرد...»؛ و شرک اصغر در حق ایشان(عارفان) آن است که بعد از اخلاص در طاعت و صدق در عمل، اگر چشمشان در آن عمل خالص آید، یا طلب ثواب آن به خاطرشان فراز آید، یا رستگاری خویش در آن عمل بینند، آن همه در راه دین خویش شرک شمرند، وز آن توبه کنند.
برگزیده کشف‌الاسرار میبدی، به کوشش دکتر محمدمهدی رکنی، ص۷۰ تا ۷۲.
پ.ن: این کتاب را در کانال تلگرام بنده هم می‌توانید بخوانید.
